Boventallig verklaard bij een reorganisatie: Wat betekent dit voor je ontslag?

Heb je te horen gekregen dat je boventallig verklaard bent vanwege een reorganisatie bij je werkgever? Dat is heftig nieuws. Boventalligheid betekent dat jouw functie komt te vervallen en er binnen de nieuwe organisatie geen plek meer voor je is. Dit leidt vaak tot ontslag. Maar wat betekent het precies als je boventallig bent? Wie bepaalt wie boventallig wordt (het afspiegelingsbeginsel)? Wat zijn je rechten als boventallige werknemer? En wat is de rol van een sociaal plan en een vaststellingsovereenkomst? Dit artikel legt uit wat boventallig verklaard zijn inhoudt, welke stappen je werkgever moet zetten om je te ontslaan, en hoe een jurist je kan helpen in deze ontslagronde. Lees verder om je rechten te kennen en te weten waar je aan toe bent.

Wat betekent ‘boventallig verklaard’ worden?

Boventallig verklaard worden betekent dat jouw specifieke functie komt te vervallen binnen de organisatie, meestal als gevolg van een reorganisatie. De werkgever gaat reorganiseren, bijvoorbeeld door afdelingen samen te voegen, taken anders te verdelen, te automatiseren of vanwege financiële problemen. Hierdoor zijn er minder arbeidsplaatsen nodig, of vervallen bepaalde functies in hun geheel. De werknemers die de functies bekleden die komen te vervallen, worden dan boventallig verklaard.

Het is heel belangrijk om te beseffen dat boventalligheid niets te maken heeft met je functioneren als werknemer. Het is een gevolg van veranderingen in de organisatie of de economische situatie van het bedrijf. De werkgever moet afscheid nemen van personeel om bijvoorbeeld kosten te besparen of efficiënter te werken, soms zelfs om een faillissement te voorkomen.

Als je boventallig bent verklaard, betekent dit niet direct dat je ook ontslagen wordt. De werkgever heeft namelijk eerst een plicht om te kijken of er een andere passende functie voor je is binnen de organisatie. Pas als dat niet het geval is, kan het leiden tot ontslag.

Hoe bepaalt de werkgever wie boventallig wordt? (Het afspiegelingsbeginsel)

Als er bij een reorganisatie arbeidsplaatsen moeten verdwijnen binnen een groep uitwisselbare functies, mag de werkgever niet zomaar kiezen welke werknemers hij boventallig verklaart. Hij moet hiervoor het afspiegelingsbeginsel toepassen. Dit wettelijke principe zorgt ervoor dat de ontslagvolgorde eerlijk is en de leeftijdsopbouw binnen de groep werknemers zoveel mogelijk gelijk blijft.

Hoe werkt het afspiegelingsbeginsel?

1. De werkgever bepaalt welke functies uitwisselbaar zijn (vergelijkbaar qua inhoud, niveau, beloning, vaardigheden).
2. Binnen die groep worden werknemers ingedeeld in leeftijdsgroepen (15-24, 25-34, 35-44, 45-54, 55+).
3. Het aantal te vervallen arbeidsplaatsen wordt evenredig over deze leeftijdsgroepen verdeeld.
4. Binnen elke leeftijdsgroep komt de werknemer met het kortste dienstverband als eerste voor ontslag in aanmerking.

Voordat vaste medewerkers boventallig worden, moet de werkgever doorgaans eerst afscheid nemen van extern ingehuurd personeel (uitzendkrachten, gedetacheerden) en werknemers met een aflopend tijdelijk contract in diezelfde functiecategorie. Het correct toepassen van het afspiegelingsbeginsel is heel belangrijk. Als je werkgever dit verkeerd doet, kan een eventueel ontslag door het UWV of de kantonrechter worden tegengehouden.

Wat gebeurt er als ik boventallig ben verklaard? (Herplaatsing)

Als jij boventallig verklaard bent, is de volgende stap dat je werkgever moet onderzoeken of er binnen de organisatie een andere passende functie voor je beschikbaar is. Dit heet de herplaatsingsplicht. De werkgever moet hier serieus naar zoeken binnen een redelijke termijn (vaak de opzegtermijn).

Wat is een passende functie? Dit is een functie die aansluit bij jouw opleiding, ervaring en kennis en vaardigheden. Het salaris moet vergelijkbaar zijn (of soms iets lager, maar niet te veel). Ook de reistijd speelt een rol; een functie in het buitenland met een veel langere reistijd is bijvoorbeeld niet snel passend.

De werkgever moet kijken naar alle vacatures binnen jouw organisatie (en soms zelfs binnen het concern). Als er een passende functie beschikbaar is, moet de werkgever je deze aanbieden, eventueel met bijscholing. Pas als er echt geen passende functies zijn, of als jij een redelijk aanbod voor een passende functie weigert, mag de werkgever een ontslagprocedure starten om je te ontslaan. De herplaatsingsplicht is dus een heel belangrijke buffer voordat boventalligheid leidt tot ontslag.

Is er altijd een sociaal plan bij boventalligheid?

Niet altijd, maar vaak wel, zeker bij grotere reorganisaties of als er sprake is van collectief ontslag (20 of meer werknemers). Een sociaal plan is een overeenkomst tussen de werkgever en meestal de vakbonden of de ondernemingsraad. Hierin staan afspraken die de negatieve gevolgen van de reorganisatie en boventalligheid voor de betrokken werknemers moeten verzachten.

Wat staat er doorgaans in een sociaal plan?

• Ontslagvergoeding: Vaak wordt een hogere ontslagvergoeding afgesproken dan de wettelijke transitievergoeding. De berekening staat dan in het sociaal plan.
• Herplaatsing: Procedures en voorrangsregels voor herplaatsing in passende functies.
• Begeleiding: Budgetten voor outplacement (hulp bij het vinden van ander werk) of scholing.
• Aanvullingen: Soms afspraken over aanvulling op de WW-uitkering.
• Andere voorzieningen: Bijvoorbeeld een hardheidsclausule voor schrijnende gevallen.

Een sociaal plan kan gunstige regelingen bevatten voor boventallige werknemers. Als er een sociaal plan is, is het heel belangrijk om dit goed te bestuderen en te kijken welke afspraken voor jou gelden. Vaak biedt het sociaal plan de basis voor de afspraken in een vaststellingsovereenkomst. Als er geen sociaal plan is, val je terug op de wettelijke regels (zoals afspiegelingsbeginsel, herplaatsingsplicht, transitievergoeding).

Hoe word ik ontslagen als ik boventallig ben? (UWV of VSO?)

Als er geen passende functie voor je is gevonden nadat je boventallig bent verklaard, dan zal de werkgever stappen ondernemen om de arbeidsovereenkomst te beëindigen. De meest gebruikelijke routes hiervoor zijn:

1. Ontslagprocedure via het UWV: Omdat boventalligheid voortkomt uit bedrijfseconomische redenen, is dit de formele route. De werkgever gaat dan een ontslagvergunning aanvragen bij het UWV. Hij moet de noodzaak van het ontslag onderbouwen en aantonen dat het afspiegelingsbeginsel correct is toegepast en herplaatsing niet mogelijk is. Jij kunt hiertegen verweer voeren bij het UWV. Als het UWV de ontslagvergunning verleent, mag de werkgever de arbeidsovereenkomst opzeggen met inachtneming van de opzegtermijn.
2. Ontslag met wederzijds goedvinden via een Vaststellingsovereenkomst (VSO): Heel vaak probeert de werkgever de UWV-procedure te vermijden door boventallige werknemers een vaststellingsovereenkomst aan te bieden. Hierin worden de ontslagvoorwaarden vastgelegd, vaak gebaseerd op een eventueel sociaal plan of de wettelijke regels. Dit is ontslag met wederzijds goedvinden.

De werkgever kiest vaak voor een VSO omdat dit sneller is en meer zekerheid biedt dan de ontslagprocedure bij het UWV. Voor jou als werknemer kan een VSO ook gunstig zijn, mits de voorwaarden goed zijn.

Wat moet er in de vaststellingsovereenkomst staan?

Als je boventallig bent en je werkgever stelt ontslag via een vaststellingsovereenkomst voor, is het heel belangrijk om deze VSO goed te (laten) controleren voordat je tekent. Belangrijke punten zijn:

• Reden: Staat er duidelijk dat het om bedrijfseconomische redenen gaat en het initiatief bij de werkgever ligt (voor je recht op een WW-uitkering)?
• Einddatum: Klopt de einddatum, rekening houdend met de (fictieve) wettelijke opzegtermijn?
• Ontslagvergoeding: Is de ontslagvergoeding correct? Is deze gebaseerd op een sociaal plan of minimaal de wettelijke transitievergoeding? Is er ruimte voor een hogere ontslagvergoeding?
• Herplaatsing: Wordt er iets genoemd over de (on)mogelijkheid van herplaatsing?
• Vrijstelling van werk: Ben je vrijgesteld tot de einddatum?
• Overige afspraken: Controleer afspraken over vakantiedagen, getuigschrift, concurrentiebeding, budget voor juridisch advies, etc.
• Finale kwijting: Wat houdt de finale kwijting precies in?

Teken nooit zomaar! Laat de vaststellingsovereenkomst altijd checken door een jurist of specialist in arbeidsrecht. Vaak is er een sociaal plan dat als leidraad dient voor de vaststellingsovereenkomst.

Heb ik recht op een ontslagvergoeding als ik boventallig ben? (Transitievergoeding en Sociaal Plan)

Ja, als je boventallig bent verklaard en wordt ontslagen (via UWV of VSO), heb je in principe recht op een ontslagvergoeding.

• Wettelijke transitievergoeding: Je hebt minimaal recht op de transitievergoeding. Dit is de wettelijke basisvergoeding bij ontslag, berekend op basis van je loon en dienstjaren. Deze is verschuldigd bij ontslag via UWV en vormt meestal het minimum in een VSO.
• Sociaal Plan vergoeding: Als er een sociaal plan van toepassing is, staat daarin vaak een eigen regeling voor de ontslagvergoeding. Deze is meestal hoger dan de wettelijke transitievergoeding en wordt vaak berekend met een ‘kantonrechtersformule‘ of een vergelijkbare methode. De afspraken in het sociaal plan zijn dan leidend voor de ontslagvergoeding in de vaststellingsovereenkomst.
• Onderhandeling: Zelfs als er geen sociaal plan is, kan er soms onderhandeld worden over een hogere ontslagvergoeding dan de transitievergoeding, bijvoorbeeld als de werkgever graag snel van de VSO af wil of als er discussie mogelijk is over de ontslagvolgorde of herplaatsing.

De hoogte van de ontslagvergoeding is dus afhankelijk van de situatie (wettelijk minimum, sociaal plan, onderhandeling).

Behoud ik mijn recht op een WW-uitkering?

Ja, als je boventallig bent verklaard en wordt ontslagen wegens bedrijfseconomische redenen (via UWV of een correct opgestelde VSO), behoud je normaal gesproken je recht op een WW-uitkering.

De reden voor ontslag ligt immers bij de werkgever (de reorganisatie) en is niet aan jou te wijten. Je bent dan niet verwijtbaar werkloos.

Voorwaarden voor behoud van WW bij een VSO zijn wel:

• Het initiatief voor het ontslag ligt bij de werkgever.
• Er wordt een neutrale reden genoemd (bijv. bedrijfseconomische redenen).
• De juiste (fictieve) opzegtermijn wordt gerespecteerd in de einddatum.

Als aan deze punten is voldaan in de vaststellingsovereenkomst, zal het UWV normaal gesproken een WW-uitkering toekennen (mits je aan de overige WW-eisen voldoet).

Wat als ik het niet eens ben met mijn boventalligheid?

Als jij boventallig verklaard bent, maar je bent het daar niet mee eens, zijn er verschillende stappen die je kunt ondernemen:

• Bezwaar maken: Ga in gesprek met je werkgever en geef aan waarom je denkt dat je onterecht boventallig bent verklaard. Misschien is het afspiegelingsbeginsel niet correct toegepast, of zijn er wel passende functies?
• Verweer bij UWV: Als de werkgever een ontslagvergunning aanvraagt bij het UWV, kun je schriftelijk verweer voeren. Geef hierin je argumenten waarom het ontslag onterecht is.
• Juridisch advies: Schakel een jurist of specialist in arbeidsrecht in. Deze kan beoordelen of de boventalligverklaring correct is, of het sociaal plan goed wordt toegepast, en of de aangeboden vaststellingsovereenkomst redelijk is. Een jurist kan je ook helpen bij het voeren van verweer of het onderhandelen over een betere regeling. Overweeg een second opinion bij twijfel.
• Onderhandelen VSO: Als er een VSO wordt aangeboden, gebruik dan je bezwaren als input voor de onderhandeling over bijvoorbeeld de ontslagvergoeding of andere voorwaarden.

Het is belangrijk om je rechten te kennen en actief te handelen als je denkt dat je onterecht boventallig bent.

Waarom juridisch advies inwinnen als je boventallig bent?

Boventallig verklaard worden bij een reorganisatie is een ingrijpende gebeurtenis met complexe regels. Juridisch advies is daarom vaak geen overbodige luxe:

• Controle afspiegelingsbeginsel: Klopt het dat jij voor ontslag in aanmerking komt op basis van het afspiegelingsbeginsel? Een jurist kan dit controleren.
• Beoordeling passende functie: Is de door de werkgever aangeboden functie wel echt passend? Of zijn er andere passende functies over het hoofd gezien?
• Toetsing Sociaal Plan: Wordt het sociaal plan correct toegepast? Wat zijn precies je rechten volgens het plan?
• Check Vaststellingsovereenkomst: Is de aangeboden VSO juridisch correct en eerlijk? Zijn je WW-rechten veiliggesteld? Is de ontslagvergoeding juist?
• Onderhandeling: Een jurist kan je helpen een betere deal te sluiten in de VSO of in het kader van het sociaal plan.
• Procedurele hulp: Begeleiding bij een eventuele ontslagprocedure bij het UWV of een gang naar de kantonrechter.

Een specialist in arbeidsrecht kent de regels rond reorganisatie, boventalligheid en sociaal plannen en kan je helpen om het beste resultaat te behalen in een onzekere tijd.

Samenvatting: Belangrijkste punten bij boventallig verklaard worden

Ben je boventallig verklaard? Onthoud deze kernpunten:

• Betekenis: Jouw functie vervalt door een reorganisatie of bedrijfseconomische redenen. Het ligt niet aan jouw functioneren.
• Afspiegelingsbeginsel: De werkgever moet dit principe toepassen om te bepalen wie boventallig wordt binnen uitwisselbare functies.
• Herplaatsingsplicht: De werkgever moet eerst serieus zoeken naar een andere passende functie voor je binnen de organisatie.
• Sociaal Plan: Vaak zijn er bij reorganisaties afspraken in een sociaal plan over o.a. de ontslagvergoeding en begeleiding. Controleer dit goed.
• Ontslagroute: Meestal ontslag via UWV (aanvraag ontslagvergunning) of via een vaststellingsovereenkomst (ontslag met wederzijds goedvinden).
• Vaststellingsovereenkomst (VSO): Laat deze altijd juridisch controleren op WW-veiligheid, ontslagvergoeding (minimaal transitievergoeding of sociaal plan-vergoeding), opzegtermijn, etc.
• Rechten: Je hebt meestal recht op de (wettelijke of sociaal plan) transitievergoeding/ontslagvergoeding en een WW-uitkering (mits VSO correct is).
• Verweer mogelijk: Je kunt bezwaar maken tegen de boventalligheid of verweer voeren bij het UWV.
• Juridisch advies: Schakel tijdig hulp in van een jurist om je rechten te kennen en te beschermen.

Boventallig verklaard worden is vervelend, maar je hebt rechten. Zorg dat je weet waar je aan toe bent. Neem contact op met ons voor deskundig juridisch advies.