De Ketenregeling: Wanneer krijg je automatisch een vast contract? (Sinds 1 januari 2020)

Heb jij tijdelijke contracten bij dezelfde werkgever? Dan heb je vast wel eens gehoord van de ketenregeling (ook wel ketenbepaling genoemd). Deze wettelijke regeling bepaalt wanneer een reeks van tijdelijke arbeidsovereenkomsten automatisch overgaat in een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd, oftewel een vast contract. Sinds 1 januari 2020, met de invoering van de Wet Werk en Zekerheid en later de Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB), zijn de regels rondom opvolgende tijdelijke contracten aangepast. Wat houdt de ketenregeling nu precies in? Wanneer heb je als werknemer recht op een vast contract? En wat is de rol van een onderbreking (tussenpoos) of opvolgend werkgeverschap? Dit artikel legt de ketenregeling bij ontslag (of beter gezegd: bij het voortzetten van contracten) helder uit. Lees verder, want deze regeling is heel belangrijk voor jouw contractuele zekerheid.

Wat is de ketenregeling precies?

De ketenregeling is een bepaling in het Nederlandse arbeidsrecht (artikel 7:668a BW) die grenzen stelt aan het aantal en de duur van opvolgende tijdelijke contracten die een werkgever aan een werknemer mag geven. Het doel van de ketenregeling is te voorkomen dat werkgevers werknemers eindeloos op basis van tijdelijke arbeidsovereenkomsten laten werken en zo meer zekerheid te bieden aan werknemers met een tijdelijk contract.

De ketenregeling bepaalt dat als een werknemer meerdere tijdelijke arbeidsovereenkomsten achter elkaar krijgt bij dezelfde werkgever (of bij opvolgend werkgeverschap), deze keten van tijdelijke contracten op een gegeven moment automatisch wordt omgezet in een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. De werknemer krijgt dan van rechtswege een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd, oftewel een vast contract. De werkgever hoeft dit niet expliciet aan te bieden; het gebeurt automatisch als aan de voorwaarden van de ketenregeling is voldaan.

Sinds wanneer geldt de huidige ketenregeling? (Wet Arbeidsmarkt in Balans)

De ketenregeling bestaat al langer, maar de precieze invulling ervan is in de loop der jaren veranderd. De huidige regels zijn grotendeels ingevoerd met de Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) en gelden sinds 1 januari 2020. Voorheen, onder de Wet Werk en Zekerheid (WWZ), waren de regels net iets anders (met name de maximale duur was toen 24 maanden).

De WAB heeft de maximale duur van de keten weer teruggebracht naar 36 maanden (drie jaar), zoals het ook vóór de WWZ was. De regel van maximaal drie opvolgende contracten is gebleven. De huidige ketenregeling (vanaf 1 januari 2020) houdt dus in: maximaal drie tijdelijke contracten óf een totale duur van 36 maanden. Zodra één van deze grenzen wordt overschreden, ontstaat er een contract voor onbepaalde tijd.

Het is belangrijk om te weten welke regels van toepassing zijn op jouw situatie, afhankelijk van wanneer jouw arbeidsovereenkomsten zijn aangegaan en geëindigd. Voor contracten die liepen op of na 1 januari 2020 is de ketenregeling zoals hier beschreven van toepassing.

Hoe werkt de ‘3 contracten in 36 maanden’ regel?

De kern van de huidige ketenregeling (sinds 1 januari 2020) is dus de “3x3x6” regel, hoewel die ‘6’ betrekking heeft op de tussenpoos (zie volgende sectie). De basisregel voor het ontstaan van een vast contract is:

1. Maximaal drie contracten: Zodra je werkgever je een vierde contract voor bepaalde tijd aanbiedt (dat direct of met een korte tussenpoos volgt op de vorige), wordt dit vierde contract automatisch een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. Het maakt daarbij niet uit hoe lang de eerste drie tijdelijke contracten duurden.
2. OF Maximale duur van 36 maanden: Als de totale duur van meerdere tijdelijke arbeidsovereenkomsten (inclusief eventuele korte tussenpozen) de 36 maanden (3 jaar) overschrijdt, dan wordt de arbeidsovereenkomst vanaf dat moment ook automatisch omgezet in een vast contract. Dit geldt zelfs al bij het tweede of derde contract als deze lang genoeg duren.

De regel die het eerst wordt bereikt (het vierde contract óf het overschrijden van 36 maanden) is bepalend. Zodra één van deze limieten is bereikt, ontstaat er van rechtswege een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. Je werkgever moet je dan ook als werknemer met een vast contract behandelen (bijvoorbeeld qua ontslagregels).

Wanneer telt een contract mee in de keten?

Niet alle arbeidsovereenkomsten tellen mee voor de ketenregeling. Een contract telt mee in de keten als:

• Het een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd is.
• De arbeidsovereenkomsten elkaar opvolgen met een tussenpoos van maximaal zes maanden.
• Het contract is aangegaan met dezelfde werkgever, of er is sprake van opvolgend werkgeverschap (zie verderop).

Arbeidsovereenkomsten die niet meetellen voor de ketenregeling zijn bijvoorbeeld:

• Arbeidsovereenkomsten voor onbepaalde tijd.
• Contracten met een tussenpoos van langer dan 6 maanden.
• Contracten die zijn aangegaan voordat je 18 jaar werd, als je gemiddeld maximaal 12 uur per week werkte.
• Contracten in het kader van de Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL).
• Stage- of vrijwilligersovereenkomsten (dit zijn meestal geen arbeidsovereenkomsten).
• Uitzendovereenkomsten kunnen onder specifieke regels vallen (zie verderop en de uitzend-cao).

Het is dus belangrijk om te kijken welke arbeidscontracten meetellen bij het bepalen of de grens van drie tijdelijke contracten of 36 maanden is bereikt.

Wat is de rol van de tussenpoos (onderbreking)?

Een heel belangrijke factor in de ketenregeling is de tussenpoos: de periode tussen twee contracten voor bepaalde tijd. De hoofdregel is:

• Als de periode tussen tijdelijke contracten maximaal zes maanden bedraagt, worden de arbeidsovereenkomsten gezien als opvolgende contracten en tellen ze mee in dezelfde keten.
• Als de tussenpoos tussen de contracten langer dan 6 maanden is, wordt de keten doorbroken. Er begint dan een nieuwe keten te tellen als je daarna weer een tijdelijk contract krijgt bij dezelfde werkgever.

De tussenpoos van maximaal zes maanden is dus heel belangrijk. Een werkgever kan proberen een vast contract te geven te vermijden door steeds een onderbreking van meer dan zes maanden in te lassen tussen tijdelijke contracten. Let op: voor sommige soorten seizoenswerk kan in de cao een kortere tussenpoos (bijvoorbeeld 3 maanden) zijn afgesproken om de keten te doorbreken, maar dit geldt alleen als het werk maximaal 9 maanden per jaar kan worden gedaan.

Kan er in een cao worden afgeweken van de ketenregeling?

Ja, in een Collectieve Arbeidsovereenkomst (cao) kunnen afwijkende afspraken worden gemaakt over de ketenregeling. Dit is echter aan strikte voorwaarden gebonden.

Afwijkingen in de cao kunnen bijvoorbeeld zijn:

• Verlenging van de keten: Voor bepaalde functies of sectoren kan worden afgesproken dat de keten langer mag duren dan 36 maanden of dat er meer dan drie tijdelijke contracten mogen worden gegeven (bijvoorbeeld maximaal zes tijdelijke contracten in maximaal 4 jaar). Dit moet dan wel specifiek in de cao staan voor die functie(groep).
• Kortere tussenpoos voor seizoenswerk: Zoals genoemd, kan voor seizoensarbeid (max. 9 maanden per jaar) de tussenpoos om de keten te doorbreken worden verkort naar 3 maanden.
• Uitzendkrachten: Voor uitzendkrachten gelden vaak aparte fasesystemen die zijn vastgelegd in de uitzend-cao (bijv. ABU of NBBU). De ketenregeling gaat dan vaak pas later gelden (bijvoorbeeld na 78 weken of in fase C).

Het is dus altijd verstandig om te controleren of er in de voor jou geldende cao specifieke afspraken staan over de ketenregeling die afwijken van de wettelijke basisregel. Als er geen cao is, of de cao regelt niets over de ketenregeling, dan geldt de wettelijke regel van maximaal drie contracten in maximaal 36 maanden.

Wat zijn de uitzonderingen op de ketenregeling?

Naast de mogelijkheid tot afwijking in een cao, kent de wet zelf ook een paar uitzonderingen waarbij de ketenregeling niet of anders geldt:

• Werknemers jonger dan 18 jaar: Contracten die zijn aangegaan voordat de werknemer 18 jaar werd, tellen niet mee voor de keten, mits de gemiddelde arbeidsduur maximaal 12 uur per week was. Werkte je als 16- of 17-jarige meer dan 12 uur per week werken, dan tellen die contracten wel mee.
• Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL): Arbeidsovereenkomsten die zijn aangegaan in het kader van een BBL-opleiding tellen niet mee voor de ketenregeling.
• AOW-gerechtigden: Voor werknemers die de AOW-leeftijd hebben bereikt, geldt een ruimere ketenregeling. Zij mogen maximaal zes tijdelijke contracten krijgen in een periode van maximaal 4 jaar voordat een vast contract ontstaat.
• Invalkrachten in het onderwijs: Voor invalleerkrachten die invallen wegens ziekte, kunnen in de cao afwijkende regels gelden.
• Bestuurders van rechtspersonen: Voor sommige bestuurders kan de ketenregeling worden uitgesloten.

Check dus altijd of een van deze uitzonderingen op jouw situatie van toepassing is. Voor de meeste reguliere werknemers geldt de ketenregeling echter onverkort.

Wat is opvolgend werkgeverschap en hoe beïnvloedt dit de keten?

De ketenregeling geldt niet alleen als je opvolgende contracten hebt bij dezelfde werkgever. De keten kan ook doorlopen als je achtereenvolgens voor verschillende werkgevers werkt, maar er sprake is van opvolgend werkgeverschap.

Wanneer is sprake van opvolgend werkgeverschap?

1. Als je als werknemer eerst via een uitzendbureau bij een bedrijf hebt gewerkt en vervolgens direct (of met een tussenpoos van max. 6 maanden) bij datzelfde bedrijf in dienst treedt voor hetzelfde werk. De periode bij het uitzendbureau telt dan mee voor de keten.
2. Als het bedrijf waar je werkt wordt overgenomen door een nieuwe werkgever en jij daar hetzelfde werk blijft doen (bijvoorbeeld bij een overname of fusie).
3. Als je werk eerst door een ander bedrijf werd gedaan (bijvoorbeeld na een aanbesteding) en jij bij de nieuwe werkgever hetzelfde werk voortzet.

De kern is dat de nieuwe werkgever met betrekking tot het verrichte werk als de opvolgende werkgever van de vorige werkgever kan worden beschouwd. In dat geval worden de arbeidsovereenkomsten bij de vorige en de nieuwe werkgever bij elkaar opgeteld voor de ketenregeling. Je kunt dus ook via opvolgend werkgeverschap een vast contract krijgen bij je nieuwe werkgever als je aan de voorwaarden van de ketenregeling voldoet.

Wat zijn de gevolgen als de ketenregeling wordt overschreden?

Als de grenzen van de ketenregeling worden overschreden (dus bij het vierde contract, of na 36 maanden aan opvolgende tijdelijke contracten met een tussenpoos van maximaal zes maanden), dan is het gevolg duidelijk:

De laatste arbeidsovereenkomst wordt automatisch, van rechtswege, omgezet in een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd.

Dit gebeurt vanzelf, zonder dat werkgever of werknemer iets hoeft te doen. Zelfs als er in het laatste contract staat dat het voor bepaalde tijd is, geldt het juridisch als een vast contract. De werkgever kan het dienstverband dan niet meer zomaar beëindigen aan het einde van de afgesproken termijn, maar moet de normale ontslagregels voor een vast contract volgen (dus via UWV of kantonrechter, tenzij er wederzijds goedvinden is of ontslag op staande voet). Je hebt dan als werknemer dus automatisch meer een vast contract gekregen.

Waarom is de ketenregeling belangrijk voor werknemers?

De ketenregeling is een heel belangrijke beschermingsmaatregel voor werknemers met een tijdelijk contract. Het zorgt ervoor dat:

• Je niet eindeloos van het ene naar het andere tijdelijke contract wordt gestuurd.
• Je na een bepaalde periode (maximaal drie contracten voor bepaalde tijd of 36 maanden) recht op een vast contract krijgt, met de bijbehorende zekerheid en ontslagbescherming.
• Werkgevers worden gestimuleerd om werknemers na verloop van tijd een vast contract te geven als ze tevreden zijn.
• Het ‘draaideurconstructies’ (steeds korte contracten met net meer dan 6 maanden tussenpoos) ontmoedigt, hoewel die nog steeds mogelijk zijn.

Het is dus goed om zelf bij te houden hoeveel tijdelijke contracten je hebt gehad en wat de totale duur is. Als je denkt dat je op basis van de ketenregeling recht hebt op een vast contract, maar je werkgever behandelt je nog als tijdelijke kracht, dan is het verstandig om dit aan te kaarten en eventueel juridisch advies in te winnen.

Samenvatting: Kernpunten van de Ketenregeling

Werken op basis van tijdelijke contracten? Onthoud deze kernpunten over de ketenregeling (sinds 1 januari 2020):

• Doel: Biedt werknemers na verloop van tijd recht op een vast contract en beperkt het gebruik van opvolgende tijdelijke contracten.
• Hoofdregel: Een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd wordt automatisch een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd bij:
  • Meer dan 3 tijdelijke contracten achter elkaar (het 4e contract is vast).
  • Óf een totale duur van de keten van tijdelijke contracten die langer is dan 36 maanden.
• Tussenpoos: De keten wordt alleen doorbroken als er tussen twee contracten een periode van méér dan 6 maanden zit. Een kortere tussenpoos telt mee.
• Opvolgend werkgeverschap: Contracten bij verschillende werkgevers kunnen meetellen als er sprake is van opvolgend werkgeverschap (bijv. na uitzendwerk of bedrijfsovername voor hetzelfde werk).
• CAO-afwijking: In een cao kan soms worden afgeweken van de ketenregeling (bijv. langere keten, kortere tussenpoos bij seizoenswerk). Check je cao!
• Uitzonderingen: De ketenregeling geldt niet of anders voor o.a. BBL-contracten, werknemers < 18 jaar (<12 uur per week), en AOW-gerechtigden.
• Gevolg: Bij overschrijding van de keten ontstaat automatisch (van rechtswege) een vast contract.

Weet wat je rechten zijn onder de ketenregeling. Neem contact op met ons bij vragen.