Afvloeiingsregeling bij reorganisatie en ontslag: Wat houdt het in?

Krijg je te maken met een reorganisatie bij je werkgever en dreigt er ontslag om bedrijfseconomische redenen? Dan hoor je misschien de term afvloeiingsregeling vallen. Wat is dat precies? Een afvloeiingsregeling is een set afspraken die de negatieve gevolgen van het ontslag voor werknemers probeert te verzachten. Het is vaak een belangrijk onderdeel van een sociaal plan bij grotere reorganisaties. Dit artikel legt uit wat een afvloeiingsregeling bij reorganisatie inhoudt, wat er meestal in staat, hoe deze tot stand komt en waarom juridisch advies heel belangrijk is als je hiermee te maken krijgt. Lees verder om te begrijpen wat deze regeling voor jou kan betekenen.

Heb je een vaststellingsovereenkomst ontvangen? Teken deze dan nooit direct. Laat deze gratis door ons controleren.

Wat is een afvloeiingsregeling precies?

Een afvloeiingsregeling is een pakket aan maatregelen en voorzieningen dat een werkgever aanbiedt aan werknemers die (mogelijk) hun baan verliezen als gevolg van ontslag, meestal op grond van bedrijfseconomische redenen zoals een reorganisatie. Het doel van een afvloeiingsregeling is om de gevolgen van het ontslag voor de betrokken werknemers te verzachten en de beëindiging van het dienstverband op een sociaal aanvaardbare manier te regelen.

Deze regeling bevat vaak meer dan de wettelijke minimumvereisten bij ontslag. Denk aan een hogere ontslagvergoeding dan de wettelijke transitievergoeding, hulp bij het vinden van nieuw werk (outplacement), of afspraken over scholing. De afvloeiingsregeling regelt dus alle voorwaarden en voorzieningen rondom de beëindiging van het dienstverband in die specifieke situatie.

Waarom wordt een afvloeiingsregeling gebruikt bij reorganisatie?

Werkgevers maken gebruik van een afvloeiingsregeling, vooral bij grotere reorganisaties, om verschillende redenen:

• Sociale verantwoordelijkheid: Om op een zorgvuldige manier om te gaan met werknemers die hun baan verliezen door omstandigheden buiten hun schuld.
• Rust en duidelijkheid: Een goede regeling kan onrust onder het personeel verminderen en duidelijkheid scheppen.
• Voorkomen van procedures: Door gunstige voorwaarden aan te bieden, hoopt de werkgever juridische procedures te voorkomen.
• Imago: Een fatsoenlijke afvloeiingsregeling draagt bij aan een positief imago van de werkgever.
• Onderdeel van overleg: Bij collectief ontslag (volgens de WMCO) is overleg met vakbonden vaak verplicht. Een afvloeiingsregeling is dan het resultaat van deze onderhandelingen.
• Stimuleren vrijwillig vertrek: Soms wordt de regeling ingezet om werknemers te stimuleren vrijwillig te vertrekken.

Het opstellen van een afvloeiingsregeling is dus vaak een strategische keuze van de werkgever om de reorganisatie soepeler te laten verlopen.

Is een afvloeiingsregeling hetzelfde als een sociaal plan?

De termen afvloeiingsregeling en sociaal plan worden vaak door elkaar gebruikt, maar een sociaal plan is doorgaans breder. Een sociaal plan is een uitgebreid pakket aan maatregelen dat wordt opgesteld bij een reorganisatie. Het beschrijft het hele proces, de criteria voor ontslag, en de voorzieningen voor zowel vertrekkende als blijvende werknemers.

Een afvloeiingsregeling is vaak een specifiek onderdeel van een sociaal plan, gericht op de voorwaarden voor de werknemers die vertrekken. Een sociaal plan, inclusief afvloeiingsregeling, is geen wettelijke verplichting. De werkgever stelt dit op basis van onderhandeling met vakbonden of uit eigen beweging vast.

Wanneer komt een afvloeiingsregeling voor?

Het gebruik van een afvloeiingsregeling zie je vooral in situaties van ontslag om bedrijfseconomische redenen. Met name bij:

• Grootschalige reorganisaties: Wanneer veel arbeidsplaatsen verdwijnen.
• Collectief ontslag: Als een werkgever binnen drie maanden 20 of meer werknemers wil ontslaan (Wet Melding Collectief Ontslag).
• Bedrijfssluiting: Bij het sluiten van een bedrijf of een vestiging.
• Fusies en overnames: Waarbij reorganisaties en ontslagen plaatsvinden.

Een afvloeiingsregeling is minder gebruikelijk bij individueel ontslag, hoewel elementen ervan wel kunnen voorkomen in een vaststellingsovereenkomst.

Wat staat er meestal in een afvloeiingsregeling?

De precieze inhoud verschilt, maar een afvloeiingsregeling bevat vaak:

• Ontslagvergoeding: Een financiële vergoeding, vaak hoger dan de wettelijke transitievergoeding.
• Outplacement: Een budget of traject ter ondersteuning bij het vinden van nieuw werk.
• Scholing: Mogelijkheden of budget voor om- of bijscholing.
• Juridisch advies: Een budget waarmee werknemers juridisch advies kunnen inwinnen.
• Voorrang bij vacatures: Eventuele voorrang bij interne vacatures (onderdeel herplaatsing).
• Vrijstelling van werk: Afspraken over vrijstelling van werkzaamheden.
• Pensioen: Afspraken over eventuele gevolgen voor de pensioenregeling.

De regeling bevat alle afspraken die de negatieve gevolgen van het ontslag moeten opvangen.

Hoe wordt de ontslagvergoeding in de regeling bepaald?

Een heel belangrijk onderdeel is de ontslagvergoeding. De berekening ervan kan variëren:

• Hoger dan wettelijk: De vergoeding is doorgaans gunstiger dan de wettelijke transitievergoeding (art. 7:673 BW).
• Formules: Er wordt vaak een formule gebruikt die rekening houdt met leeftijd, dienstjaren en salaris (soms gebaseerd op de oude kantonrechtersformule).
• Onderhandeling: De hoogte is vaak het resultaat van onderhandelingen tussen de werkgever en vakbonden.
• Minimum: Bij eenzijdig ontslag moet de werkgever minimaal de wettelijke transitievergoeding betalen. Bij een VSO mag daarvan worden afgeweken, maar dit is meestal alleen acceptabel als er andere voordelen tegenover staan.

Het is dus belangrijk om goed te kijken welke ontslagvergoeding wordt aangeboden en hoe deze zich verhoudt tot de wettelijke transitievergoeding.

Wat is de rol van vakbonden en CAO bij een afvloeiingsregeling?

Vakbonden en de cao spelen vaak een belangrijke rol:

• Onderhandeling: Bij collectief ontslag (WMCO) is de werkgever vaak verplicht om met vakbonden te overleggen over een sociaal plan.
• CAO-afspraken: Soms bevat een cao al bepalingen over een sociaal plan of afvloeiingsregeling.
• Binding: Een sociaal plan dat met voldoende representatieve vakbonden is gesloten, werkt meestal door naar álle werknemers, ook als ze geen lid zijn. Dit geldt met name als het plan algemeen verbindend is verklaard of opgenomen is in een cao.

De betrokkenheid van vakbonden kan dus leiden tot betere afvloeiingsregelingen.

Kan een werkgever afwijken van het afspiegelingsbeginsel in een afvloeiingsregeling?

Ja, maar alleen onder strikte voorwaarden. Volgens de Ontslagregeling (Art. 4:2) mag in een cao (of een met vakbonden afgesproken sociaal plan) worden afgeweken van het wettelijke afspiegelingsbeginsel. Er moet dan een onafhankelijke commissie zijn die toetst op individuele onredelijkheid. Denk aan een vrijwilligersregeling of selectie op basis van kwaliteit.

Wat als er geen afvloeiingsregeling is?

Niet bij elke reorganisatie is er een afvloeiingsregeling. Dit komt vaker voor bij kleinere bedrijven. In dat geval val je terug op je wettelijke basisrechten:

• De werkgever moet de juiste ontslagprocedure volgen (UWV met afspiegelingsbeginsel).
• Je hebt recht op de wettelijke opzegtermijn.
• Je hebt recht op de wettelijke transitievergoeding.

Je krijgt dan dus geen extra voorzieningen, tenzij je hier individueel afspraken over maakt in een VSO.

Waarom is juridisch advies belangrijk bij een afvloeiingsregeling?

Ook al lijkt een afvloeiingsregeling gunstig, het is heel belangrijk om juridisch advies in te winnen:

• Complexiteit: Sociale plannen zijn vaak uitgebreide juridische documenten.
• Rechten checken: Klopt de aangeboden ontslagvergoeding? Is de regeling in lijn met de wet en cao?
• Vaststellingsovereenkomst: Vaak wordt de regeling uitgevoerd via een individuele VSO. Zorg dat in je VSO staat dat het initiatief bij de werkgever lag en dat de reden van ontslag bedrijfseconomisch is. Alleen dan behoud je recht op een WW-uitkering. Laat deze VSO altijd juridisch toetsen.
• Onderhandelingsruimte: Soms is er, ondanks de collectieve regeling, toch nog individuele onderhandelingsruimte. Overweeg een second opinion.

Veel afvloeiingsregelingen bevatten een budget voor juridisch advies. Maak hier gebruik van!

Samenvatting: Belangrijkste punten over de afvloeiingsregeling

Krijg je te maken met ontslag via een afvloeiingsregeling? Onthoud deze punten:

• Wat: Een pakket aan maatregelen om de negatieve gevolgen van ontslag (meestal bij reorganisatie) te verzachten.
• Vaak onderdeel van sociaal plan: Het is vaak een specifiek onderdeel van een breder, niet wettelijk verplicht, sociaal plan.
• Inhoud: Bevat vaak een (hogere) ontslagvergoeding, outplacement, scholingsbudget, etc.
• Ontstaan: Komt vaak tot stand na overleg met vakbonden, vooral bij collectief ontslag.
• Ontslagvergoeding: Meestal hoger dan de wettelijke transitievergoeding.
• Afspiegelingsbeginsel: Afwijken mag alleen onder strikte voorwaarden.
• Geen regeling? Dan val je terug op wettelijke rechten (transitievergoeding, UWV-procedure).
• Juridisch advies: Laat de regeling en een eventuele bijbehorende vaststellingsovereenkomst altijd toetsen door een expert.

Een afvloeiingsregeling kan de pijn van ontslag verzachten, maar zorg dat je goed begrijpt wat de regeling inhoudt en wat je rechten zijn.

Heb je een vaststellingsovereenkomst ontvangen? Laat deze gratis door ons controleren. Zo voorkom je problemen achteraf.