Sociaal plan bij reorganisatie en collectief ontslag

Wordt er bij je werkgever gereorganiseerd en is er sprake van collectief ontslag? Dan hoor je waarschijnlijk de term sociaal plan vallen. Maar wat is een sociaal plan precies? Wat staat er in een sociaal plan en wat betekent het voor jou als werknemer die mogelijk boventallig wordt? Is een sociaal plan verplicht? En wat als je het niet eens bent met de inhoud? Dit artikel legt uit wat een sociaal plan bij collectief ontslag inhoudt, hoe het tot stand komt (vaak met vakbonden of de ondernemingsraad), welke afspraken erin staan over bijvoorbeeld de ontslagvergoeding, en wat je rechten en mogelijkheden zijn. Lees verder, want een goed sociaal plan kan de gevolgen van het ontslag aanzienlijk verzachten.

Heb je van je werkgever een vaststellingsovereenkomst (VSO) ontvangen en wil je laten checken of alles klopt? Dan kijken wij graag met je mee of het verstandig is om te tekenen. Doe de gratis check!

Wat is een sociaal plan en wanneer is het nodig?

Een sociaal plan is een regeling waarin afspraken staan over de sociale en financiële gevolgen van een reorganisatie waarbij werknemers hun baan verliezen. Het plan is bedoeld om de negatieve gevolgen voor medewerkers te verzachten en hen te ondersteunen bij de overgang naar ander werk.

Een sociaal plan wordt meestal opgesteld bij grotere reorganisaties met collectief ontslag. Volgens de Wet melding collectief ontslag (WMCO) is daarvan sprake als een werkgever binnen drie maanden 20 of meer werknemers wil ontslaan om bedrijfseconomische redenen. In zo’n situatie is de werkgever verplicht te overleggen met de vakbonden en/of de ondernemingsraad. De uitkomst is vaak een sociaal plan.

Is een sociaal plan verplicht?

Nee, een sociaal plan is niet wettelijk verplicht. Wel is de werkgever bij collectief ontslag verplicht te overleggen met vakbonden en/of de OR om de gevolgen te verzachten. De kantonrechter kan het ontbreken van een sociaal plan bij collectief ontslag als onzorgvuldig werkgeverschap beoordelen, met risico op extra schadevergoedingen. Ook kan een cao een sociaal plan verplicht stellen.

Hoe wordt een sociaal plan opgesteld? (Rol van vakbonden en OR)

Een sociaal plan komt meestal tot stand via onderhandelingen tussen de werkgever en werknemersvertegenwoordigers:

• Met vakbonden: Dit geeft het sociaal plan een sterke status, vergelijkbaar met een cao.
• Met de ondernemingsraad (OR): Let op: afspraken met de OR hebben geen cao-status. Voor werknemers is dit juridisch gezien een aanbod, dat zij kunnen aanvaarden, meestal via een vaststellingsovereenkomst.
• Eenzijdig door werkgever: Dit gebeurt vaker bij kleinere ontslagrondes. Zo’n plan is juridisch gezien een aanbod aan de boventallige werknemers.

Wat staat er in een sociaal plan? (De inhoud)

De inhoud kan verschillen, maar een sociaal plan bevat doorgaans:

• Criteria voor boventalligheid: Hoe wordt bepaald wie voor ontslag in aanmerking komt? Vaak wordt het wettelijke afspiegelingsbeginsel gevolgd. Let op: afwijking van het afspiegelingsbeginsel is slechts toegestaan als het UWV hiermee instemt en er objectieve, redelijke criteria worden toegepast.
• Ontslagvergoeding: Een financiële vergoeding, vaak hoger dan de wettelijke transitievergoeding.
• Begeleiding naar ander werk (Outplacement): Hulp bij het vinden van ander werk, zoals sollicitatietraining of loopbaanadvies.
• Aanvulling op WW-uitkering: Soms een tijdelijke aanvulling op de wettelijke WW-uitkering.
• Vergoeding juridische kosten: Een budget waarmee werknemers juridisch advies kunnen inwinnen.
• Hardheidsclausule: Een bepaling voor bijzondere individuele gevallen.

Hoe wordt de ontslagvergoeding in een sociaal plan berekend?

De berekening van de ontslagvergoeding is vaak een kernpunt. Werkgevers zijn wettelijk alleen verplicht de transitievergoeding te betalen bij ontslag op hun initiatief. Extra’s in het sociaal plan zijn onderhandelingsresultaten. Mogelijke berekeningsmethoden zijn:

• Een veelvoud van de transitievergoeding (bijv. 1,5x).
• Een variant op de (oude) kantonrechtersformule (A x B x C).
• Vaste bedragen per dienstjaar, eventueel per leeftijdscategorie.

De exacte berekening moet duidelijk in het sociaal plan staan.

Voor wie geldt een sociaal plan? Ben ik eraan gebonden?

De gebondenheid hangt af van hoe het plan tot stand is gekomen:

• Met vakbonden: Een sociaal plan dat met voldoende representatieve vakbonden is gesloten, is meestal bindend voor alle werknemers die eronder vallen, ook niet-leden.
• Met ondernemingsraad: Formeel een aanbod aan de werknemers, dat je kunt accepteren of afwijzen.
• Eenzijdig opgesteld: Een aanbod dat je niet hoeft te accepteren.

Wat als ik het niet eens ben met het sociaal plan? Kan ik afwijken?

Afwijken van een collectief sociaal plan is vaak moeilijk:

• Bij een ‘cao-sociaal plan’ (met vakbonden): Afwijken is zeer lastig. Alleen een ‘hardheidsclausule’ biedt soms een uitweg. In uitzonderlijke gevallen is individuele afwijking mogelijk, bijvoorbeeld bij bijzondere persoonlijke omstandigheden.
• Bij een OR- of eenzijdig sociaal plan: Je hebt meer ruimte om individueel te onderhandelen, maar de werkgever is niet verplicht hierop in te gaan.

Als je het fundamenteel oneens bent met het ontslag zelf, kun je de formele ontslagprocedure via het UWV afwachten.

Is een vaststellingsovereenkomst (VSO) beter dan het sociaal plan?

Vaak wordt het sociaal plan uitgevoerd via een individuele VSO. Het sociaal plan vormt dan de basis, maar pas met het ondertekenen van een individuele VSO ontstaat er een bindende afspraak. Laat altijd juridisch toetsen of de VSO de afspraken uit het sociaal plan correct overneemt en of er wellicht individueel betere voorwaarden te behalen zijn.

Kan een werkgever eenzijdig een sociaal plan opstellen?

Ja, een werkgever kan eenzijdig een sociaal plan opstellen. Dit is een aanbod aan de werknemers, dat zij niet hoeven te accepteren. Als je het aanbod afwijst, zal de werkgever de formele ontslagprocedure starten (via het UWV). Het is dan een afweging of je het aanbod accepteert of het op een procedure laat aankomen.

Waarom is juridisch advies belangrijk bij een sociaal plan?

Ook al lijkt een sociaal plan redelijk, het is cruciaal om juridisch advies in te winnen. Een jurist kan:

• De complexiteit van het plan doorgronden.
• Je rechten controleren en nagaan of de regeling correct wordt toegepast.
• De VSO toetsen op juridische juistheid en WW-veiligheid. Als de VSO de beëindiging niet correct motiveert, kan dit leiden tot weigering van een WW-uitkering.
• Onderhandelingsruimte verkennen. Overweeg een second opinion.

Veel sociale plannen bevatten een budget voor juridisch advies. Maak hier gebruik van!

Samenvatting: Belangrijkste punten over Sociaal Plan en Ontslag

Wordt er bij jouw werkgever gereorganiseerd met een sociaal plan? Onthoud deze kernpunten:

• Doel: De sociale en financiële gevolgen van collectief ontslag verzachten.
• Niet altijd verplicht: Maar wel gebruikelijk en soms verplicht vanuit een cao.
• Inhoud: Afspraken over o.a. ontslagvergoeding (vaak hoger dan wettelijk), outplacement, en juridische kosten.
• Binding: Afhankelijk van hoe het plan tot stand kwam (met vakbond, OR, of eenzijdig).
• VSO: De uitvoering gaat vaak via een VSO. Laat deze altijd checken!
• Juridisch advies: Win advies in om het sociaal plan en je VSO te laten toetsen.

Een sociaal plan kan de pijn van ontslag verzachten, maar zorg dat je goed begrijpt wat de regeling inhoudt.

Heb je een VSO van je werkgever ontvangen? Pas op: in veel VSO’s staan fouten. Laat je overeenkomst daarom altijd checken. Wij kijken gratis met je mee. Doe nu de gratis check!